پدافند غیرعامل سنگری نوین در صنایع معدنی 

شوشان ـ سید عابدین موسوی   :

این کلمه قلمبه سلمبه "پدافند غیرعامل" شاید ترسناک به نظر برسه، ولی حرفش خیلی ساده است: کاری کنیم که کارخانه و معدن ما از هیچی آسیب نبینه و تولیدش متوقف نشه. 
فکر کنید به معدن و کارخانه‌های بزرگ مثل قلب اقتصاد کشور. اگر این قلب یه لحظه به ایستد، همه‌ی زندگی مردم قفل میشود. پدافند غیرعامل یعنی اینکه ما قبل از اینکه اتفاقی بیفتد، یک سری کارها انجام بدهیم که اگه تهدیدی آمد، کارخانه دوام بیاورد. 
معدن و صنایع معدنی به عنوان ستون‌های حیاتی اقتصاد، نقش بی‌بدیلی در تأمین مواد اولیه برای سایر صنایع و در نهایت امنیت ملی دارند. امروزه، با گسترش دامنه‌ی تهدیدات از نظامی و کالبدی تا سایبری، زیستی، و اقتصادی، رعایت اصول پدافند غیرعامل در این بخش نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. 
پدافند غیرعامل، مجموعه‌ای از اقدامات غیرمسلحانه است که هدف آن افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، و در نهایت، ارتقای پایداری ملی در برابر هرگونه تهدید است. 
روزآمدی تهدیدات، مفهوم «دفاع» را از مرزهای نظامی سنتی فراتر برده و به قلب فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی کشور کشانده است. در این میان، صنعت معدن و صنایع معدنی به دلیل نقشی که در تأمین مواد اولیه حیاتی و زنجیره ارزش ملی ایفا می‌کنند، بیش از پیش نیازمند «سنگربندی‌های نوین» هستند؛ همان چیزی که تحت عنوان پدافند غیرعامل شناخته می‌شود. 
متأسفانه، در نگاه سنتی به پدافند غیرعامل، تمرکز اغلب بر تأسیسات بزرگ نفت، گاز یا هسته‌ای بوده و اهمیت راهبردی معادن و کارخانجات فرآوری فلزات و کانی‌ها، آن‌گونه که شایسته است، درک نشده است. آیا توقف تولید سنگ‌آهن، مس یا آلومینیوم – که شریان حیاتی صنایع فولاد، برق و دفاعی هستند – کمتر از آسیب به یک پالایشگاه، اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ پاسخ روشن است: خیر! 
امروز، تهدید نه لزوماً موشک، بلکه می‌تواند یک کد مخرب سایبری باشد که سیستم‌های کنترل صنعتی (SCADA) یک مجتمع بزرگ مس را از کار بیاندازد، یا یک بحران زیستی/محیط زیستی ناشی از عدم رعایت استانداردها که منجر به توقف اجباری یک پروژه حیاتی شود. تهدیدات به چند بُعدی تبدیل شده‌اند: کالبدی، سایبری، اقتصادی و محیط‌زیستی. 
اجرای پدافند غیرعامل در این حوزه باید به یک فرهنگ مدیریتی و یک اولویت سرمایه‌گذاری تبدیل شود، نه یک اقدام تشریفاتی برای رفع تکلیف. محورهای کلیدی برای تحقق این «مصونیت» شامل موارد زیر است: 
1. عمق‌بخشی به دفاع سایبری: هوشمندسازی در معادن اجتناب‌ناپذیر است، اما باید با امن‌سازی سامانه‌های کنترل، بومی‌سازی نرم‌افزارها و استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها برای پایش دائمی شبکه‌ها همراه باشد. تأمین‌کنندگان تجهیزات هوشمند باید به لحاظ امنیتی کاملاً تأیید صلاحیت شوند. 
2. استفاده هوشمندانه از طبیعت صنعت: معادن زیرزمینی، به‌ویژه در مناطق دارای اهمیت استراتژیک، یک ظرفیت پدافندی کم‌نظیر برای تبدیل به مراکز فرماندهی جایگزین، پناهگاه یا محل ذخیره اقلام حیاتی در شرایط بحران دارند. این یک مزیت کالبدی است که باید در طرح‌های توسعه معدنی لحاظ شود. 
3. پایداری زنجیره تأمین انرژی: تجربه خاموشی‌ها و قطعی‌های گاز نشان داد که صنایع معدنی باید به سمت تأمین انرژی چندگانه و مستقل حرکت کنند. عدم وابستگی کامل به یک خط انتقال نیرو یا یک منبع سوخت، بخشی جدایی‌ناپذیر از پدافند غیرعامل در این صنعت است. 
پدافند غیرعامل در صنایع معدنی، صرفاً یک «هزینه» برای روز مبادا نیست؛ بلکه سرمایه‌گذاری برای تداوم تولید، حفظ اشتغال و تضمین ثبات اقتصادی ملی است. مدیران ارشد این بخش، امروز بیش از هر زمان دیگری، در سنگر «دفاع غیرعامل» قرار دارند و کم‌توجهی به این اصول، ممکن است در شرایط تهدید، به «فاجعه ملی» در زنجیره تولید بینجامد. زمان آن رسیده است که امنیت و پایداری را از اعماق زمین تا بالاترین سطوح مدیریتی، جدی بگیریم.